start > cultuursite > Samische kunstenaars > Britta Marakatt-Labba, textielkunstenaar

Britta Marakatt-Labba, textielkunstenaar

1. Inleiding

Britta Marakatt-Labba behoort tot een van de bekendste hedendaagse Samische kunstenaars.

Britta Marakatt-Labba

Ze is in 1951 geboren in Ađevuopmi / Idivuoma in het uiterste Noorden van Zweden. Het ligt 15 km van Karesuando een dorpje van de gemeente Kiruna.

Britta Marakatt-Labba is een Samische textielkunstenaar en schilder en een van de leden van de Mázejoavku / Máze-groep. De Máze-groep, is vernoemd naar het dorpje Máze nabij Kautokeino. Dit dorp zou na de bouw van de Altadam onder water komen te staan. De voorgenomen bouw leidde einde jaren zeventig tot grote protesten. De groep wilde als een kunstenaarscollectief ruimte creëren voor Samische identiteit en -cultuur binnen de hedendaagse kunst. 1

Britta Marakatt-Labba is vooral bekend als textielkunstenaar. Met naald en draad, in materialen van verschillende diktes, bouwt ze geduldig een beeldende wereld die aspecten van het Samische leven en -cultuur, zowel vroeger als nu, weerspiegelt. Haar beeldtaal varieert van alledaagse taferelen tot de uitgestrektheid van het universum. Als kunstenaar en milieuactivist creëert ze borduurwerken die verhalen vertellen over de Samische cultuur, het landschap en het leven van de rendieren in een natuurlijke wereld die onder druk staat.

Met haar ervaring en kennis van rendierhouderij, duodji (Samisch handwerk), mythologie en geschiedenis, illustreert ze de gevaren van grootschalige industrialisatie, de onderdrukking van cultuur en het onevenwichtige gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Marakatt-Labba’s kunst heeft een grote invloed gehad op de Sámi-identiteitsvorming en op een nieuwe generatie activisten.

2. Werk

Beroemd is het werk Garjját / De Kraaien uit 1981 (nieuwe versie 2021) waarin ze protesteert tegen de bouw van de een stuwdam in de Altarivier (Garjját/Kråkene).

De ervaring dat de politie vreedzame demonstranten arresteerde, was beangstigend. Kraaien vertegenwoordigen in het werk Gárjjat de staat. De donkere, aasetende vogel gaat in het borduurwerk geleidelijk over in politieagenten die zich met geweld keren tegen de demonstranten

Garjját / De Kraaien

In een ander werk met de titel Girddi noaiddit / Vliegende sjamanen worden politieagenten in de vorm van ratten in zee gegooid door vliegende sjamanen. Een noaide is een schakel tussen het menselijke en het spirituele. Ze kunnen zich tijdens trance verplaatsen en beschermen tegen schadelijke krachten.

De borduurwerken dienen als belangrijke inspiratiebronnen voor nieuwe protesten. Tijdens de Samische demonstraties in Oslo in 2023 werd Garjját opnieuw relevant.
Voor haar tentoonstelling uit 2024 in het Nationaal Museum heeft ze nieuw werk gecreëerd waarin krachtig wordt gewaarschuwd tegen de mijnbouw rondom haar geboorteplaats Kiruna en de grootschalige industrialisatie van de natuur.

Mythen, dromen en religie zijn ook belangrijke thema’s in haar beelden, waarvan velen een duidelijk gevoel voor humor laten zien.

In 2017 brak Britta Marakatt-Labba internationaal door met haar deelname aan de hedendaagse kunsttentoonstelling documenta 14 in Duitsland. Haar werk is aangekocht door talrijke musea en verzamelaars, en ze heeft een lange reeks prijzen en onderscheidingen ontvangen. In 2020 werd ze bekroond met de Prins Eugen-medaille voor uitmuntend artistiek werk. Na talloze tentoonstellingen in binnen- en buitenland gedurende meer dan 40 jaar wordt ze beschouwd als een van de belangrijkste textielkunstenaars van Sápmi en Noord-Europa.

In 2024 presenteerde het Noorse Nasjonalmuseet een overzichttentoonstelling Sylkvasse sting / Moving the Needle van het werk van Britta Marakatt-Labba. Deze tentoonstelling is op de website in een 3D-omgeving te bezoeken.

Hieronder treft u een Introductiefilmpje van 9 minuten over haar werkwijze en de opbouw van de tentoonstelling (in het Zweeds; op de website van Youtube met Engelse ondertiteling).

Introductie tentoonstelling Oslo

2.1. Het werk Historjá

Het hart van de tentoonstelling in Oslo is een 24 meter lang en 40 centimeter hoog borduurwerk uit 2007 met de titel Historjá. Het werk verbeeldt scènes uit de Samische geschiedenis.
Dit kunstwerk hangt als het niet is uitgeleend in de Universiteit van Tromsø. In 2017 werd het werk tentoongesteld op Documenta 14 in Kassel, een van de belangrijkste kunstplatformen ter wereld. In een introductiefilmpje van 20 minuten geeft Britta Marakatt-Labba een toelichting op het werk (in het Zweeds).

Introductie op het werk Historjá

Thomas Jackson maakte in 2022 een documentaire met de titel Historjá - Stygn för Sápmi / Historjá - Naaldwerk voor Sápmi 2. Deze documentaire neemt ons mee in de Samische cultuur – een cultuur waarvan de geschiedenis getekend is door strijd tegen de meerderheidsgemeenschap.
Die strijd draait om het recht op land en levenswijze, maar daaronder schuilen ook twee verschillende opvattingen over de mens en zijn relatie tot de natuur. In de documentaire worden historische gebeurtenissen en mythologische beelden verweven met de hedendaagse dreiging die klimaatverandering vormt voor de rendierhouderij – en daarmee voor het voortbestaan van de Samische cultuur.

Britta Marakatt-Labba zegt aan het begin van de film:

Naturen talar till oss. Men vi har inte lyssnat. Allting är i obalans. De är någonting som håller på att hända.
(..)
Jag föddes i en kamp. I den samiska kulturen har vi alltid tvingats kämpa. Mot religiöst förtryck.
Mot statens och överhetens övergrepp. Mot intrång i våra marker och i vår kultur. Och nu har vi en ny kamp vi måste föra, mot klimatförändringarna. Klarar vi inte den då kommer den att bli vår sista.

De natuur spreekt tot ons. Maar we hebben niet geluisterd. Alles is uit balans. Er is iets aan het gebeuren
(..)
Ik werd geboren in een strijd. Die strijd die begon met mijn geboorte. Want in de Samische cultuur hebben we altijd moeten vechten. Tegen religieuze onderdrukking. Tegen vergrijpen van de staat en de overheid. Tegen het binnendringen van ons grondgebied, ons geloof en onze cultuur. En nu hebben we nog een strijd te voeren: die tegen de klimaatverandering. En als we die niet winnen, is dat gelijk ook onze laatste strijd.

In de opening van de documentaire vertelt Marakatt-Labba dat ze een droom had. In deze droom zakte een grote groep rendieren door het ijs. Niet veel later gebeurde dat ook daadwerkelijk. Zie de pagina De Samen als rendierherders. In de video 'Jon, the Sami' zien we deze ramp in beeld. Dat de wereld uit balans is is natuurlijk al een ouder thema 3.

Zie over de strijd tegen klimaatverandering ook mijn fotorapportage over de klimaatweek 2024 in Zutphen.

3. Tot slot

In 1981 schreef Britta Marakatt-Labba het volgende gedicht Et skövlat land / Een verwoest land 4.

No one asked the animals what they thought when
the land was devastated and migration routes were
cut off.

Where trees used to stand, strange, alien objects
are now sprouting.
Stiff, hard against the sky.

Close, close together.

Where there used to be a path, now lies an old
disbanded iron road,
rusty against an old migration route.

Where the river ran before, there is only a dry
furrow. One cannot hear its roaring wonder of a
thousand affluent years.

No one asked the river if it hurt when its arteries
were cut, and its circulation long ago stopped.

The animals are perplexed when the thread of the
migration route turns into a strange, alien object,
stiff, hard against the sky.

Migration routes where they have wandered for
thousands of years, fenced off with barbed wire.

The old heargi cannot understand, standing there
with confusion in his eye, watching all the unfamil-
iarity that has come his way.

Strange obstacles that hold back what used to be his
annual migration.

The old heargi cannot understand, where he used to
cool off at the clear spring that runs from the depth
of the earth’s heart, pulsating through thousands of
veins.

Transformed into a dry furrow with stones of a
thousand grains of sand.

Grey one early summer day.

Heargi is de naam van een gecastreerd mannelijk rendier.

4. Bronnen

Merfilm
Nasjonalmuseet
Studio International